Ilgaz Coğrafya

İlçe sınırları içindeki dağlar; kuzey ve güneyde, kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanarak ilçeyi çevrelerken, doğu ve batı sınırında birbirlerine yaklaşırlar. Bu dağlardan Ilgaz Dağları, Devrez Çayı vadisinin kuzeyinde yükselir. Kuzeye bakan ve ilçe sınırları içinde kalan yamaçlar ise daha eğimlidir. Hacıhasan Dağı, ilçenin doğu kısmında, Gökçay vadisinden hemen sonra başlar ve Tosya ilçesiyle olan sınır, bu dağın doruklarından geçer. Kuzeyden Yuva Çayı ve Deringöz Deresi’nin kollarından Kısır Deresi, güneyden Devrez Çayı, doğudan Deringöz Deresi ve batıdan Gökçay tarafından kuşatılan Hacıhasan dağının en yüksek kesimleri 2000m.ye yaklaşır. Dağın güneyde Devrez Çayına bakan yamaçları hafif eğimli ve dalgalıdır. Hacıhasan Dağı, Ilgaz Dağları’yla aynı jeolojik dönemde oluşmuştur. İlçenin güneyindeki sınırlarını belirleyen yükseltiler İn Dağları’nı oluşturmakta olup bu dağlar, Köroğlu Dağları’nın uzantılarıdır. Ilgaz Dağları’na oranla fazla yüksek olmayan bu dağlar (ortalama1500 m.) Devrez vadisinden eğimli bir yamaçla ayrılır.

.

İlçe sınırları içinde plato olarak adlandırılabilecek alanların sayısı çok azdır. Ilgaz Dağları’na doğru yaslanmış oluşumlar, hafif dalgalı düzlük görünümleri ve akarsularla parçalanmış olmaları dolayısıyla plato olarak belirtilebilir, ancak tam bir plato karakteristiği gösterdiği söylenemez. Bunun yanı sıra, Köroğlu Dağları’nın batıdaki yükseltisi az kesimleri ve Hacıhasan Dağı’nın üst kısmındaki düzleşmiş alanlar plato olarak nitelendirilebilir. İlçe arazisinde eğimli alanların çok yer tutması, vadi oluşumunu etkilemiştir. En önemli vadi, ilçenin en büyük, Çankırı ilinin de en önemli akarsularından biri olan Devrez Çayı’nın vadisidir.

.

Batıda kaynağını Orta İlçesi topraklarından alan Devrez Çayı, doğuya doğru uzanan çöküntü oluğunun içine yerleşmiştir. Oluğun oluşumu, kırılma ve çökme olayları sonucu Ilgaz Dağları ile aynı dönemde gerçekleşmiştir. Oluk, bir yamacı daha dik, asimetrik bir yapıdadır ve ilçenin doğu sınırlarına doğru iyice daralarak bir boğaz haline gelir. Bu yapıdan ayrılmayan faylar boyunca, kuzeydeki bölüm, güneye oranla daha fazla doğuya doğru kayıp çökmüş, dolayısıyla bu alan, yurdumuzun en faal ve tahripkâr deprem kuşağı haline gelmiştir.

.

Devrez Vadisi aynı zamanda Kuzey Batı Anadolu fay hattının tabanını oluşturmaktadır.1943 yılında, bölgede ilçe merkezinde orta şiddette hasara yol açan bir deprem meydana gelmiştir. Devrez Vadisine kuzeyden ve güneyden karışan dereler, sel karakterli olup yaz mevsiminde genellikle kururlar. Bu vadiler içinde en önemlisi, Gökçay Vadisi’dir. Bunu Yuvaderesi Vadisi izler. Kuzeyden karışan diğer derelerin oluşturdukları vadiler, Pazarçayı Vadisi, Gircen Çayı Vadisi, Bucura (Yaylaören) Çayı Vadisi’dir. Birbiri ardınca sıralanan bu vadiler, ya sırtlarla ya da üstü hafif dalgalı yüzey parçalarıyla birbirinden ayrılırlar.